Al te vaak gaan bedrijven op een verkeerde manier om met zieke werknemers. Soms te weinig proactief, vaak te betuttelend, of juist met te weinig empathie. Die cultuur waarbij bedrijven schrik hebben om zieke werknemers foutief te begeleiden, leidt vandaag tot de illusie dat werken een te kiezen bezigheid is. Het is een selffulfilling prophecy, waardoor het aantal afwezigen door ziekte volgens mij de komende jaren alleen maar zal toenemen op de Belgische werkvloeren in plaats van te dalen. Hoog tijd dat bedrijven de omgang met (langdurig) zieken herdenken. 

Nooit waren er in ons land meer langdurig zieken. Tegen 2035 zouden er meer dan 600.000 zijn. En ook het kortstondig ziekteverzuim is een heet hangijzer. Getuige daarvan: de oververhitte discussies de laatste maanden over de afschaffing van het ziektebriefje voor één dag. Jammer genoeg hebben we op de werkvloer een cultuur gecreëerd die te veel focust op allerhande beleidsmatige initiatieven rond ziekteverzuim.

Voorzichtige baas

Leidinggevenden leren verzuimgesprekken voeren, moeten strikte procedures volgen bij het contact opnemen met de zieke medewerker, proberen al te voorzichtig een terugkeertraject op te starten. We scheppen op deze manier het beeld dat alle verantwoordelijkheid bij de werkgever ligt en dat die al blij mag zijn wanneer de zieke medewerkers het contact toelaten. Dit leidt volgens mij tot een overdreven voorzichtige houding van de baas, en een terughoudende, afstandelijke opstelling bij de werknemer. Zowel werknemers als werkgevers zouden het evident moeten vinden te spreken over de hoofdreden van afwezigheid, het perspectief en de mogelijke wegen tot terugkeer. Werkgevers volgen te zeer kant-en-klare, algemene procedures die op de markt worden aangeboden en spreken te weinig hun eigen visie uit. Of erger nog: ze hebben geen eigen visie op deze materie.

Werknemer aan het stuur

Daarnaast lijkt het alsof werken of niet werken tegenwoordig een keuze is. De zieke werknemer zit aan het stuur. Ik hoor steeds vaker in mijn omgeving dat meer en meer medewerkers samen met hun huisarts kiezen wanneer ze thuis zullen blijven en voor hoelang, zonder perspectief op een geschikte behandeling of opvolging. Juist hier ligt de paradox: heel wat medewerkers verliezen thuis net nog meer hun zelfwaarde, hun doel én hun mentale kracht. De motivatie en stabiliteit die je ervaart wanneer je een gestructureerde dagindeling hebt, worden al te vaak onderschat.

Uiteraard is fysiek herstel op advies van de huisarts broodnodig. Maar ik merk in de praktijk dat het bij zieke werknemers in steeds meer gevallen gaat over mentale dips of moeilijkheden in de privésfeer die leiden tot langdurige uitval. In dit geval moet er zonder pardon ruimte zijn op de werkplek om de werknemer aan de slag te houden: tijdelijk herschikken van werkschema’s, coaching aanbieden, begrip en een luisterend oor van de leidinggevende, meer regelruimte, tijdelijk overschakelen naar parttime werk,… .

Tegelijkertijd wordt er te weinig op voorhand gedaan om uitval op de werkvloer te vermijden. Goed wetende dat bijna niemand ontkomt aan een moeilijke periode in zijn of haar leven en loopbaan. Waarom doen werkgevers nauwelijks beroep op HR coaches die het bedrijf, de mensen en de gebruiken leren kennen om vervolgens werknemers proactief te begeleiden? En er zo voor te zorgen dat zo weinig mogelijk mensen uitvallen? Het lijkt me vanzelfsprekend dat bedrijven een draaiboek op de plank moeten hebben om hier mee om te gaan. Het lijkt me ook vanzelfsprekend dat de overheidsmiddelen om uitval tegen te gaan stilaan verschuiven naar de werkgevers die hierin hun verantwoordelijkheid nemen.

Treurig taalgebruik

Tot slot stoor ik me aan het treurige en verwarrende taalgebruik dat we hanteren rond zieken op de werkvloer. We spreken over ziekte-verzuim, alsof het gaat over een bewuste nalatigheid. Laten we voortaan vaker kiezen voor de neutrale term ‘absenteïsme’. Want de meeste zieke medewerkers verzuimen niet. Zelfs langdurig zieken willen soms aan de slag blijven omdat ze meerwaarde willen leveren aan het bedrijf en omwille van de afleiding die (deeltijds) werken kan bieden in de ondersteuning van hun (herstel)proces.

Wapen in war for talent

Mijn conclusie: in onze maatschappij is de omgang met (langdurig) zieken een selffulfilling prophecy. De aanpak van vandaag, gesteund door heel wat instanties die in de ziekteketen betrokken zijn, ontbreekt aan visie en stimuleert gedrag dat afwezigheid op het werk verder bevestigt. Met terugkeercoaches en reïntegratietrajecten alleen kunnen we het tij niet keren. In dit maatschappelijke debat is het cruciaal dat werkgevers zelf een eigen toekomstgerichte visie ontwikkelen rond (langdurig) zieken en van daaruit in dialoog gaan met hun medewerkers. Voor ieder bedrijf zal die visie anders zijn. Zo doorbreken ondernemingen niet alleen de ‘zelfvervullende voorspelling’, maar creëren ze zelfs een sterk wapen in de huidige war for talent.

Bernadette Claes, HR-experte en oprichtster van Amary.